سیستم کریستالی علمی است که به طرز قرار گرفتن اتم ها و نحوه شکل گیری کریستال در طبیعت می پردازد.
هنگامي که اتم ها در کنار يکديگر قرار گيرند، باعث به وجود آمدن سنگ هاي کريستالين مي شوند. کریستالین ها گوهر هایی هستند که دارای نظم اتمی داخلی بوده و اگر اين نظم اتمي داخلي باعث به وجود آمدن نظم بيروني شود، سنگ را کريستال مي نامند.
در بعضی از موسسات گوهرشناسی 6 سیستم کریستالی معرفی می گردد و در برخی دیگر 7 سیستم کریستالی. علت این تفاوت این است که برخی معتقدند سیستم کریستالی تریگونال شبیه سیستم کریستالی هگزگونال بوده و این دو را یکی می دانند.
در دنياي زيباي سنگ هاي معدني حدود 3000 کاني معدني وجود دارد که همه آنها به غير از اپال (Opal) کريستالين بوده و به يکي از هفت سيستم کريستالي رشد مي کنند که بعضي از آنها داراي نظم خارجي بوده و شکل يک کريستال و يا بلور را تشکيل مي دهند همانند ياقوت ها و يا فاقد نظم خارجي هستند که به صورت توده اي (Massive) رشد مي کنند همانند عقيق ها.

در مبحث شناخت سیستم های کریستالی سه محور کریستالی فرضی به نام های A، B و C وجود دارد که اين سه محور فرضي، گوياي تراکم، زاويه و اندازه صفحات کريستال در جهات مختلف مي باشد.
هفت سیستم کریستالی عبارتند از:
Cubic : همانند الماس (Diamond)
Tetragonal: همانند زيرکن (Zircon)
Hexagonal: همانند ياقوت (Corundum)
Trigonal: همانند کوارتز (Quartz)
Orthorhombic: همانند پريدوت (Peridot)
Monoclinic: همانند مالاکيت (Malachite)
Triclinic: همانند فيروزه (Turquoise)

سیستم کریستالی کیوبیک (Cubic System)

در سيستم Cubic (کيوبيک) يا مکعبي، کريستال به وجود آمده داراي 6 صفحه برابر است که آن را Isometric هم مي نامند . علت آن نظم و تراکم در سه جهت محور کريستالي A، B و C است. در سيستم Cubic هر سه محور با هم مساوي و عمود بر هم هستند. تراکم در سه جهت يکنواخت و صفحات اين سيستم هم اندازه و عمود بر هم هستند. هنگاميکه نور وارد سنگ هايي که با اين سيستم رشد کرده اند، مي شود به علت يکنواخت بودن تراکم اتمي، داراي شکست يگانه (SR) است. همانند الماس، گارنت و اسپينل.
ويژگي هاي اين سيستم:
1. داراي سه محور کريستالي است.
2. هر سه محور بر هم عمود هستند.
3. هر سه محور داراي اندازه هاي برابر هستند. (A=B=C)
قابل ذکر است که فرم Octahedron و Dodecahedron زير مجموعه سيستم Cubic قرار مي گيرند. چون داراي طول، عرض و قطر يکسان همانند Cubic مي باشند.

سيستم تتراگونال (Tetragonal System):

در سيستم تتراگونال تراکم اتمي در جهت محور هاي A و B يکسان بوده، چون با هم برابرند ولي با محور C نابرابر مي باشد، در نتيجه در اين سيستم کريستالي دو تراکم متفاوت وجود دارد و وقتي نور وارد اين سيستم کريستالي مي شود به دو پرتو نوري تقسيم شده و کريستال هايي که به اين سيستم رشد مي کنند داراي شکست دوگانه (DR) هستند. همانند زیرکن
ويژگي هاي اين سيستم:
1. داراي سه محور کريستالي است.
2. هر سه محور بر هم عمود هستند.
3. دو محور کريستالي افقي با هم برابرند و محور کريستالي عمود برآنها، نابرابر است. (A=B≠C)