کهربا گوهری آلی است و محصول صمغ درختانی (معمولاً صمغ درخت کاج) است که میلیون ها سال می زیسته اند و به مرور زمان سفت و سخت شده و حالت جامد و فسیلی پیدا کرده است.
کلکسیونر ها و دانشمندان علاقه بسیاری به جمع آوری آن دسته از کهرباهایی دارند که درون آنها هزاران نوع گونه گیاهان و یا جانورانی هستند که میلیون ها سال پیش می زیسته و به صورت بسیار زیبایی حفظ گردیده اند. به همین علت این دسته از کهربا ها را کپسول زمان می نامند. اخیراً باستان شناسان قطعاتي از کهربا را يافته اند که در حدود 10 هزار سال قبل از ميلاد به عنوان ابزار زينتي استفاده مي شده است.
ترکیب شیمیایی آن C10H16O، سختی 2 تا2/5 و وزن مخصوص 1/50 تا 1/90 دارد. در گذشته مردم کهربا را به دليل بوي خوب آن (بوي کاج) حرارت مي دادند تا محيط را خوشبو کنند.
کهربا می تواند به رنگ های متفاوتی دیده شود از زرد، نارنجی تا سفید، سبز، قرمز، آبی، قهوه ای و سیاه. علت به وجود آمدن این طیف از رنگ ها به دو عامل بستگی دارد اول وجود حباب در کهربا که در عبور نور اخلال ایجاد می کند و دوم نوع متفاوت درختان که صمغ های متفاوتی را در آن زمان تولید می کردند. اگر چه امروزه رنگ کهربا می تواند بر اثر حرارت و یا نفوذ رنگ در آنها، تغییر نماید.

70% کهربا ها به رنگ زرد و یا قهوه ای هستند که معمولاً در دریای بالتیک در شمال اروپا و جمهوري دمينيکان یافت می شوند. از دیگر منابع آن می توان به کشورهای دانمارک، آلمان، ليتواني، لهستان و روسيه اشاره نمود. یک تا دو درصد از کل کهربا ها، کهربای سفید بوده که بسیار کمیاب است. جالب است بدانید که کمیابترین نمونه کهربا به رنگ آبی است.
امروزه بسیاری از گوهرهایی که در بازار های جهانی به نام کهربا عرضه می شوند در حقیقت کُپال (Copal) بوده که به کهربای جوان معروف است که قدمت آن کمتر از یک میلیون سال است و ارزش آن بسیار کمتر از کهربا است که البته جداسازی این دو از یکدیگر توسط گوهرشناسان به راحتی امکان پذیر است.

کهربا بعد از گذشت زمان مي تواند اکسيد شده و تغيير رنگ بدهد. براي مثال کهرباي زرد و يا نارنجي به مرور زمان به رنگ قرمز و سپس مشکي تغيير رنگ مي دهد.
يکي از جذابيت هاي کهربا وجود ناخالصي هايي همچون مورچه، پشه، مارمولک، قورباغه و... است که در طي ميليون ها سال در آنها محبوس شده است. البته وجود اين گونه حشرات به صورت کامل در کهربا ارزش آن را افزايش مي دهد.

از آنجایی که کهربا همیشه مورد پسند مردم بوده و طرفداران زیادی در دنیای جواهرات دارد، روش هایی وجود دارد تا به طریقی و به دلایل مختلف شبه کهربا تولید شود که این امر باعث ایجاد نا امنی و عدم اطمینان در بین کهربا دوستان می شود. در این مقاله سعی شده است که شما را با چندین نوع شبه کهربا و راه های شناسایی آن ها آشنا سازیم:

پلاستیک و شیشه از بهترین شبه کهربا ها هستند که می توانند با ترکیبات مختلف ساخته و به فروش برسند. انواع دیگر شبه کهربا ها Bakelite، Casein، Polyester و حتی چسب Epoxy را می توان نام برد. در ادامه چند روش را برای تشخیص تقریبی کهربا و شبه کهربا ها آمده است:

روش اول: مشاهده بصری

کهربای طبیعی معولاً دارای برش های منظم و کامل هندسی دقیق نبوده و در سطح آنها ترک های ریز دیده شده و درون آنها حباب های ریزی مشاهده می شود. در حالیکه در نمونه های بدلی حباب های بزرگ و به تعداد زیاد دیده می شود. در نمونه های طبیعی در قسمت های شفاف می توان رنگ زرد کم رنگ یا پر رنگ، نارنجی، قرمز، قرمز-قهوه ای و یا شیری و در قسمت های تیره کهربا رنگ های سفید، زرد تخم مرغی، نارنجی، قهوه ای و سیاه را مشاهده کرد. از طرف دیگر کهربای طبیعی که هیچ گونه بهسازی بر روی آن انجام نگرفته رنگ قوی تری با هاله رنگ های دیگر که با هم ادغام شده اند را نشان می دهد که در نمونه های بهسازی و بدلی این چنین نیست.

روش دوم: نسبت وزن به حجم

از آنجایی که کهربا ماده آلی است از تراکم کمی برخوردار است و با توجه به سایزش همانند پلاستیک سبک به نظر می رسد در حالیکه در نمونه های بدلی شیشه ای، وزن شیشه نسبت به حجم آن سنگین تر و جلای شیشه ای هم دارد. بعضی از نمونه های پلاستیکی شبه کهربا می تواند دارای وزن حجمی نزدیک به کهربا باشند و به سادگی با کهربای طبیعی اشتباه شود.

روش سوم: آزمایش سختی

همانطور که پیشتر گفته شد، سختی کهربا حدود 2 تا 2/5 است به این معنا که با ناخن خش برنمی دارد، در حالیکه کهربای جوان (Copal) دارای سختی 1/5 بوده و با ناخن خش برمی دارد. شیشه و یا پلاستیک سختر از کهربا هستند و با ناخن خش برنمی دارند.

روش چهارم: تست خراش

در این روش با نوک چاقو در پشت کهربا خط کوچکی کشیده می شود. اگر نمونه خورد شد کهربا است و اگر به صورت نواری جمع شد پلاستیک است و شیشه هم که اصلاً خش بر نمی دارد.

روش پنجم: تست آب شور

در یک لیوان آب حدود 8 تا 10 قاشق چای خوری نمک را حل کرده تا غلظت آب بیشتر شده و سپس کهربا را در آن قرار میگیرد. با توجه به وزن مخصوص کهربا که حدوداً 1/50 تا 1/90 است باید در سطح آب شور که وزن مخصوص آن 1/20 است، شناور شود در حالیکه شیشه و اغلب شبه کهربا ها در آب ته نشین می شوند.

روش ششم: آزمایش شارژ الکترواستاتیکی

نمونه هایی که دارای این خاصیت هستند می توانند اجسامی مانند خرده کاغذ و یا گرد و خاک را به خود جذب کنند. اگر کهربا و پلاستیک بر روی پارچه پشمی و یا ابریشمی سائیده شود خاصیت شارژ منفی را به خود گرفته و می تواند دسته ای از مو یا خرده کاغذ را به خود جذب کند در حالیکه شیشه یا کهربای جوان این خاصیت را ندارند.

روش هفتم: آزمایش گرمایشی

در این روش سوزن حرارت داده شده را نزدیک سطح کهربا گرفته تاکمی دود از آن متصاعد شود. اگر بوی صمغ کاج استشمام شد، نمونه کهربا یا کهربای جوان است. اگر چه بوی عطر کهربا قوی تر است. در حالی که نوع بدلی آن بوی پلاستیک می دهد. شیشه نسبت به این حرارت بدون عکس العمل است. لازم به ذکر است که این آزمایش تخریبی است و باید با دقت انجام شود.

روش هشتم: آزمایش استون

یک قطره کوچک استون بر روی سطح کهربا قرار می گیرد. اگر بر روی آن تأثیر نداشت نمونه کهربا بوده و اگر سطح آن را کمی حل کرد و حالت چسبندگی پیدا کرد می تواند کهربای جوان و یا پلاستیک باشد.

روش نهم: آزمایش نور ماوراءبنفش

کهربا زیر نورماوراءبنفش (UV) از خود نور آبی متصاعد می کند که این عکس العمل در کهربای کدر ضعیف تر می شود. در حالیکه شبه کهربای پلاستیکی هیچ عکس العملی ندارد.