مهندس فرهاد زندي فارغ التحصيل مهندسي جواهرسازي و گوهر شناسي از دانشگاه جورج براون کانادا،Gem-A انگلستان، GIA و ISG آمريکا
در دنیای گوهرها یک سنگ با برش Cabochon یا دامله سنگی است که به میزان بسیار زیادی پولیش خورده، سطح بالای آن دارای قوس زیاد بوده و سطح پایین آن کاملا صاف است یا دارای مقداری قوس میباشد. سنگهای با برش Cabochon ممکن است در اشکال مختلفی برش داده شوند که البته شکل بیضی (Oval) با اختلاف بسیار زیاد، پرطرفدارترین شکل است. ریشه این کلمه از لغت فرانسوی "Caboche" به معنای دستگیره یا گنبد کوچک، گرفته شده است. گوهرهایی که معمولاً به صورت Cabochon برش میخورند عبارتند از اپال (Opal)، فیروزه (Turquoise)، انیکس (Onyx)، سنگ ماه (Moonstone) و یاقوت ستارهای (Star Sapphire) و در کل اغلب برای گوهرهایی که از شفافیت بالایی برخوردار نیستند و یا برای نمایش بهتر پدیده آنها از این برش استفاده می شود. در دنیای گوهرها معمولا Cabochon را به صورت مخفف Cab نیز به کار میبرند.
از لحاظ تکنیکی Cabochonها در واقع برش نمیخورند بلکه به آرامی شکل داده میشوند. شکل دادن به یک سنگ به صورت Cabochon بسیار سادهتر از صفحه زدن آن است زیرا ایجاد این تعداد صفحه کوچک کار آسانی نیست. قبل از اینکه هنر صفحه زدن گوهرهای قیمتی و نیمه قیمتی پدیدار شود تمام گوهرها به صورت Cabochon برش میخوردند و تعداد کمی نیز حکاکی میشدند. سنگهای صفحه زده شده در اواخر قرن 13 و اوایل قرن 14 پا عرصه حضور نهادند و در اواخر قرن 14 با پیدایش صفحات چرخان افقی برش، این هنر به حد اعلای خود رسید.
دراینجا ممکن است این سوال پیش آید که چرا با وجود تکنولوژی و مهارت لازم برای صفحه زدن گوهرها چرا همچنان سنگهای با برش Cabochon تولید شوند؟ این سوال بسیار جالبی است زیرا سنگهای مختلف به دلایل متفاوتی ممکن است به روش Cabochon برش بخورند. در بسیاری از موارد دلیل امر این است که چنین سنگهایی دارای خصوصیاتی هستند که تنها در صورت داشتن این نوع برش نمایان میگردند و برای مثال سنگهایی هستند که دارای پدیدههای نوری خاصی مانند Asterism (پدیده ستارهای)، Chatoyancy (پدیده چشم گربهای)، Iridescence (تجزیه نور) یا Adularescence (در سنگ ماه) میباشند.
از لحاظ تکنیکی Cabochonها در واقع برش نمیخورند بلکه به آرامی شکل داده میشوند. شکل دادن به یک سنگ به صورت Cabochon بسیار سادهتر از صفحه زدن آن است زیرا ایجاد این تعداد صفحه کوچک کار آسانی نیست. قبل از اینکه هنر صفحه زدن گوهرهای قیمتی و نیمه قیمتی پدیدار شود تمام گوهرها به صورت Cabochon برش میخوردند و تعداد کمی نیز حکاکی میشدند. سنگهای صفحه زده شده در اواخر قرن 13 و اوایل قرن 14 پا عرصه حضور نهادند و در اواخر قرن 14 با پیدایش صفحات چرخان افقی برش، این هنر به حد اعلای خود رسید.
دراینجا ممکن است این سوال پیش آید که چرا با وجود تکنولوژی و مهارت لازم برای صفحه زدن گوهرها چرا همچنان سنگهای با برش Cabochon تولید شوند؟ این سوال بسیار جالبی است زیرا سنگهای مختلف به دلایل متفاوتی ممکن است به روش Cabochon برش بخورند. در بسیاری از موارد دلیل امر این است که چنین سنگهایی دارای خصوصیاتی هستند که تنها در صورت داشتن این نوع برش نمایان میگردند و برای مثال سنگهایی هستند که دارای پدیدههای نوری خاصی مانند Asterism (پدیده ستارهای)، Chatoyancy (پدیده چشم گربهای)، Iridescence (تجزیه نور) یا Adularescence (در سنگ ماه) میباشند.
Asterism
Chatoyancy
Iridescence
Adularescence
اکثر سنگهایی که مات ( Opaque) هستند همانند فیروزه، لاجورد، اکثر نمونه های خانواده کلسدونی و فلدسپار ترجیحا به صورت Cabochon برش میخورند. همچنین سنگهای قیمتی دارای کیفیت پایین مثل یاقوت کبود ( Sapphire)، یاقوت قرمز ( Ruby) و گارنتها نیز ممکن است به این سبک تراشیده شوند. همچنین اگر سنگی دارای رنگ بسیار خوبی است اما شفافیت و پاکی لازم را برای صفحه زدن نداشته باشد به صورت Cabochon شکل داده شده و صیقل بخورد تا ظاهری بسیار جذاب پیدا کند. از جهتی دیگر گوهرهایی که دارای سختی نسبتا پایین (زیر 7) هستند نیز اکثرا به صورت Cabochon شکل داده میشوند زیرا خراشهای کوچک خود را بر روی سنگهای صفحهدار بیشتر نمایان میکنند.
فیروزه
لاجورد
یاقوت کبود
عقیق
Cabachon محبوبترین شکل در تراش سنگها است و سطح مهارت متوسطی را میطلبد و در واقع کاری است که تقریبا هرکسی میتواند در آن مهارت پیدا کند. مواد خام مورد نیاز برای این کار گران نیست و شاید بتوان آنها را از محیط اطراف پیدا کرد. اگر مهارت شما در این کار افزایش پیدا کند میتوانید سنگهای با ارزش بالاتر مانند فیروزه و لاجورد را برش دهید و اگر مهارت بالایی دارید میتوانید سنگهای گران قیمتتر مانند Chrysoberyl چشم گربهای و یا Opal را تراش دهید.