ناخالصي (Inclusion) چيست؟ ناخالصي هر گونه بي نظمي قابل مشاهده در گوهر که به وسيله چشم غير مسلح و يا با استفاده از ابزار هايي همانند لوپ و يا ميکروسکوپ قابل رويت باشد را مي گويند. « ناخالصي » مي تواند عنصري مانند کريستال هاي معدني جامد و يا مايعي باشد که حفره (Cavity) را پر نموده و يا ممکن است حفره اي پر نشده، شکستگي و يا خطوط رشدي (Growth Zoning) باشد.
طبقه بندي ناخالصي ها
Protogenetic Inclusions (Pre-Existing): کريستال هايي که قبل از تشکيل سنگ اصلي وجود داشته اند و و در هنگام رشد کريستال مادر در آن محبوس شده اند، به عنوان ناخالصي شناخته مي شوند که يک نمونه از اين ناخالصي ها عبارتند از:
ناخالصي هاي جامد (Solid Inclusion): کريستال هايي که قبل از تشکيل کريستال مادر شکل يافته و توسط کريستالِ اصلي در حال رشد احاطه شده اند. اين کريستال ها هميشه به صورت جامد مي باشند. همانند کريستال اسپينل در گوهراسپينل و يا کريستال گارنت در گوهر الماس.
Syngenetic Inclusions (Contemporary): ناخالصي هايي که همزمان با رشد کريستال مادر شکل گرفته اند که به انواع زير تقسيم مي شوند:
• ناخالصي هاي جامد (Solid Inclusion): کريستال هايي که در زمان تشکيل کريستال مادر شکل يافته و همزمان با رشد کريستال مادر در آن محبوس شده اند. همانند ناخالصي کلسايت در ياقوت برمه.
• حفره هاي اوليه (Primary Cavities): اينگونه حفره ها را از لحاظ ظاهري به دو دسته تقسيم مي کنند که عبارتند از Negative Crystal که مي توانند به شکل سيستم کريستال مادر ديده شوند با اين تفاوت که توخالي هستند و Cavity که حفره هايي بوده که داراي شکل منظمي نيستند. اينگونه حفره ها در هنگام به وجود آمدن کريستال به دليل رشد سريع آن به وجود مي آيند. اينگونه حفره هاي اوليه مي توانند به تنهايي از مايع پر شده باشند يا از مايع و گاز (ناخالصي هاي دو فازي (2-phases)) و يا مايع، گاز و کريستال (ناخالصي هاي سه فازي ( 3-phases)). اين دسته از ناخالصي ها در سنگ هايي که به روش محلول (محلول هايي که از عناصر تشکيل دهنده کريستال ها هستند) رشد مي کنند و درگوهر هاي کوارتز، فلورايت، بريل، توپاز و ... ديده مي شود.
• پديده هاي رشدي (Growth Phenomena): که به دو دسته زير تقسيم مي شود:
دو قلوهاي اوليه (Primary Twining): دو قلوهايي که همزمان با رشد کريستال شکل گرفته اند.
Color Zoning : در زمان رشد کريستال گاهي مقدار عناصري که باعث ايجاد رنگ در سنگ مي شوند، تغيير مي يابند و همين امر باعث به وجود آمدن Color Zoning ( تغيير رنگ در سنگ) مي شوند.
• حفره هاي اوليه (Primary Cavities): اينگونه حفره ها را از لحاظ ظاهري به دو دسته تقسيم مي کنند که عبارتند از Negative Crystal که مي توانند به شکل سيستم کريستال مادر ديده شوند با اين تفاوت که توخالي هستند و Cavity که حفره هايي بوده که داراي شکل منظمي نيستند. اينگونه حفره ها در هنگام به وجود آمدن کريستال به دليل رشد سريع آن به وجود مي آيند. اينگونه حفره هاي اوليه مي توانند به تنهايي از مايع پر شده باشند يا از مايع و گاز (ناخالصي هاي دو فازي (2-phases)) و يا مايع، گاز و کريستال (ناخالصي هاي سه فازي ( 3-phases)). اين دسته از ناخالصي ها در سنگ هايي که به روش محلول (محلول هايي که از عناصر تشکيل دهنده کريستال ها هستند) رشد مي کنند و درگوهر هاي کوارتز، فلورايت، بريل، توپاز و ... ديده مي شود.
• پديده هاي رشدي (Growth Phenomena): که به دو دسته زير تقسيم مي شود:
دو قلوهاي اوليه (Primary Twining): دو قلوهايي که همزمان با رشد کريستال شکل گرفته اند.
Color Zoning : در زمان رشد کريستال گاهي مقدار عناصري که باعث ايجاد رنگ در سنگ مي شوند، تغيير مي يابند و همين امر باعث به وجود آمدن Color Zoning ( تغيير رنگ در سنگ) مي شوند.
Epigenetic: ناخالصي هايي که پس از تشکيل کريستال مادر به وجود مي آيند که به دو دسته زير تقسيم مي شوند:
• ناخالصي هاي جامد ( Solid Inclusion): در دماي بالا که کريستال مادر در حال رشد هستند، عناصري را به درون خود جذب مي نمايند. هنگاميکه کريستال مادر بعد از رشد، سرد مي شود، انقباض پيدا کرده و فشار حاصله بر عناصر دروني باعث کريستال شدن آنها مي شود. همانند ناخالصي هاي سوزني شکل (Rutile Silk) در ياقوت ها که باعث به وجود آمدن پديده ستاره اي مي شود.
• حفره هاي ثاونيه (Secondary Cavities): Finger Print از نمونه حفره هاي ثانويه مي باشد که در حقيقت يک نوع ترک در حال بهسازي است. بعضي کريستال ها پس از رشد کامل ترک مي خورند و محلول هاي رشدي که حاوي عناصر تشکيل دهنده کريستال ها هستند مي توانند وارد اين ترک هاي به سطح کريستال رسيده، شده و باعث حل شدن ديواره هاي ترک مي گردد تا به مرور زمان اينگونه ترک ها را ترميم کند.
• حفره هاي ثاونيه (Secondary Cavities): Finger Print از نمونه حفره هاي ثانويه مي باشد که در حقيقت يک نوع ترک در حال بهسازي است. بعضي کريستال ها پس از رشد کامل ترک مي خورند و محلول هاي رشدي که حاوي عناصر تشکيل دهنده کريستال ها هستند مي توانند وارد اين ترک هاي به سطح کريستال رسيده، شده و باعث حل شدن ديواره هاي ترک مي گردد تا به مرور زمان اينگونه ترک ها را ترميم کند.
