فرمول شیمیایی: Iron sulfide, FeS2
رنگ: زرد برنجی
جلا: متالیک
شفافیت: کدر
سختی: 6 تا 6/5
وزن مخصوص: 4/9 تا 5/2
سیستم کریستالی: کیوبیک

این کانی در دمای بالا و پایین و در اندازه های کوچک تشکیل می شود. نام آن از کلمه یونانی pyr به معنی آتش گرفته شده است. نام دیگر آن Fool`s Gold است به معنی طلای تقلبی است. این کانی اغلب به همراه طلا یافت شده و معادن پایرایت شامل طلا هم می شود. پایرایت و طلا به راحتی از هم تفکیک می شوند. طلا بسیار نرم بوده، خم می شود و با فشار سوزن خط می افتد. پایرایت هم شکننده است وصفحات نازک آن با سوزن می شکند. وزن مخصوص طلا نسبت به پایرایت بیشتر است.

پایرایت در بسیاری از مناطق دنیا از جمله ایتالیا، آمریکای شمالی، پرو، شیلی، بریتانیا و اسپانیا یافت می شود.

این کانی، رنگ زرد براقی دارد و جلای آن متالیک و وزن مخصوص بالایی دارد و تمام کانی های زرد رنگ سخت تر است. پایرایت به صورت Cubic، Octahedron یا Pyritohedron با صفحات صاف تشکیلی می شود.

کانی معروفی که مشخصات مشابه پایرایت دارد Marcasite است ولی سیستم کریستالی آن Orthorhombic بوده و رنگ آن به براقی پایرایت نیست. رنگ آن Pale Brass و گاهی هاله ای از سبز هم در آن دیده می شود. Marcasite از پایرایت شکننده تر است و وزن مخصوص آن 4/8 بوده که از پایرایت کمتر است.

سنگ های معدنی پایرایت برای محصولات سولفوریک اسید و محصولات جانبی گاز طبیعی و نفت خام مورد استفاده قرار می گیرد.
اکثر پایرایت ها 25% طلا دارند و از آنجایی که ارزش طلا از پایرایت بیشتر است، اگر قیمت طلا 1500 دلار باشد، حدوداً در یک تن پایرایت 73 Troy Ounce طلا به ارزش 109000 دلار یافت می شود. البته این مقادیر نمی تواند دقیق باشد و مبنای سرمایه گداری قرار گیرد.
پایرایت گاهی به عنوان گوهر استفاده می شود. به صورت Bead طراحی شده یا به صورت دامله و صفحه خورده برش خورده و برای حکاکی هم استفاده می شود که البته اکثراً در اروپا و آمریکا دیده می شود. از سال 1800 میلادی بیشتر قطعات ساخته شده به اسم Marcasite شناخته می شود ولی در حقیقت پایرایت است. در هر صورت پایرایت گوهر مناسبی برای جواهرات نیست زیرا به آسانی لک شده و خش می افتد.

نوعی دیگر از پایرایت، Framboid نام دارد که علاقه مندان زیادی دارد. این نوع پایرایت، کره های کوچک به صورت ارگانیک در لجن، زغال سنگ و یا سایر کانی ها یافت می شود. کره های حدود 15 میکرون قطر دارد که از کریستال های ریز مکعبی تشکیل شده است.

جهت مشاهده گالری این گوهر می توانید به لینک زیر مراجعه نمایید