نام کلسدوني از کلمه کلسدون (Chalcedon) يا Calchedon ، محلي در نزديکي استانبول ترکيه گرفته شده است . دليل محبوبيت اين خانواده ، امکان حکاکي و ساختن مجسمه به دليل پايين بودن سختي آن ( مقاومت در برابر خراش) است. هر رنگ از اين خانواده اسامي منحصربفردي دارند ،Carnelian به رنگ قرمز تا قرمز مايل به قهوه اي ، Sard به قهوه اي روشن تا قهوه اي تيره ،Chrysoprase به رنگ سبز سيبي ،Blood stone يا Heliotrope به رنگ سبز با نقاط قرمز رنگ آن گفته مي شود .Jasper معمولا به رنگ قرمز ديده مي شود اما گاهي اوقات به رنگ هاي زرد ، قهوه اي ، سبز و خاکستري- آبي هم يافت شده است .

Jasper

جاسپر يکي از انواع بزرگ خانواده کلسدوني است که ترکيبي از کلسدوني ، کوارتز و اوپال است . نام آن از کلمه لاتين به نام Iaspis گرفته شده است.سنگ هاي برش نخورده اين نوع داراي رگه هاي سياه رنگ بوده و رنگ آن ترکيبي از قرمز ، زرد ، قهوه اي ، سبز و خاکستري – آبي است. Orbicular Jasper نوع قرمز رنگ آن است که طرح هايي به شکل چشم به رنگ سفيد يا خاکستري دارد . از اين نوع براي ساخت گل سينه،گوشواره، گردنبند، آويز و حکاکي تصاوير استفاده مي شود و معمولا به صورت دامله برش مي خورد.از منابع مختلف جاسپر مي توان به روسيه ، قزاقستان، ونزوئلا و هند اشاره کرد.

کارنلين (Carnelian)

Carnelian يا Cornelian نوع نيمه شفاف خانواده کلسدوني است که داراي رنگ زيباي قرمز مي باشد . نام آن از کلمه لاتين Carneus گرفته شده است . رومي ها و يونانيان باستان کارنلين را با ارزش مي دانستند و از آن براي حکاکي تصاوير استفاده مي کردند . روميان معتقد بودند که رنگ تيره کارنلين سنبل مذکر و رنگ روشن آن سنبل مونث است . قابل ذکر است که امروزه رنگ کارنلين از طريق حرارت مورد بهسازي قرار مي گيرد. امروزه نوع تجاري کارنلين از برزيل و اوروگوئه و نوع قهوه اي تا قرمز رنگ آن از هند استخراج مي شود.

Blood stone

نام ديگر اين سنگ Heliotrope و نوع کدر و سبز رنگ خانواده کلسدوني است. نام اين سنگ به دليل نقاط قرمز رنگي که در آن ديده مي شود Blood stone (سنگ خون) گذاشته شده است ، زيرا اين نقاط به قطرات خون شبيه هستند. Blood stone گزينه مناسبي براي ساخت اشيا کروي (Bead) و آويز است. در اثر بهسازي Blood stone زمينه ي سبز رنگ آن ، خاکستري شده و نقاط قرمز رنگ ، سياه رنگ مي شوند . نوع ديگري از خانواده کلسدوني که شبيه Blood stone است، سبز رنگ بوده و داراي نقاط مايل به زرد است که Plasma نام دارد .معدن اصلي اين سنگ در غرب هند است و در ساير نقاط همچون آلمان ، روسيه و کاليفرنيا نيز يافت شده است.

Onyx

Onyx از انواع ديگر عقيق است که داراي رنگ مشکي و نوار هاي سفيد رنگ بوده و به جاي خطوط منحني داراي خطوط تقريباً صاف مي باشد که از شفاف تا نيمه کدر بوده وداراي جلاي Waxy تا Vitreous يا شيشه اي مي باشد و از آن جهت ساخت گل سينه ، آويز ، گردنبند و ... استفاده مي شود .نوع طبيعي Onyx کمياب است و ممکن است نمونه هاي تجاري موجود سنگ هاي عقيقي باشند که با Sugar-Sulphuric مورد بهسازي قرارگرفته اند بدين صورت که ابتدا آن را در محلول شکر غوطه ور کرده سپس با اکسيد گوگرد حرارت مي دهند تا با شکر ترکيب شود. از منابع اصلي آن مي توان به افغانستان ،برزيل، هند ، مکزيک و... اشاره کرد.

Sard Onyx

نوع ديگري از عقيق ها است که داراي رنگ قهوه اي مايل به قرمز با خطوط تقريباً صاف سفيد رنگ است. نمونه هاي طبيعي بسياري از آن موجود است اما گاهي اوقات بسياري از آن ها عقيق هاي رنگ شده هستند. اين نوع کلسدوني معمولاً براي حکاکي تصاوير در صنعت جواهرات مورد استفاده قرار مي گيرد. از منابع مهم آن مي توان به استراليا ، برزيل، هند، روسيه و ... اشاره کرد.
نام آن از کلمه ي يوناني Sardios و کلمه ي لاتين Sarda گرفته شده است.Sard شبيه به کلسدوني است ولي بدون خطوط منحني و داراي رنگ قهوه اي مايل به قرمز است. در ابتدا Sard و Carnelian را Sardion مي ناميدند. معمولا Sard را با Carnelian اشباه مي گيرند ولي رنگ قهوه اي Sard نسبت به Carnelian بيشتر است . اين نوع سنگ همچون ديگر نمونه هاي خانواده کلسدوني براي حکاکي تصاوير استفاده مي شود. از منابع مهم آن مي توان به استراليا، برزيل، چين ، هند و ماداگاسکار اشاره نمود.

Chrysoprase

نام آن از کلمه ي يوناني Chrysos به معني طلا وParason به معني تره فرنگي به دليل شباهت رنگ آن به سبزيجات گرفته شده است . اين سنگ طيف وسيعي از رنگ زرد مايل به سبز تا سبز سيبي و سبز چمني را شامل مي شود. از نظر شفافيت معمولاً از نيمه شفاف تا نيمه کدر متغير بوده و از با ارزش ترين گونه خانواده کلسدوني به شمار مي رود.Prase نوع ديگري از رنگ سبز خانواده کلسدوني است که در اروپاي شرقي و آمريکا يافت مي شود که بسيار هم کمياب است که رنگ سبز روشني دارد . نوع ديگري از رنگ سبز خانواده کلسدوني که در زيمباوه يافت مي شود Meteorite نام دارد که دليل سبزي آن وجود عنصر کروميويم است.
عقيق هاي رنگ شده و شيشه به جاي Chrysoprase نيز فروخته مي شوند . رنگ آن با حرارت و يا نور خورشيد کم رنگ مي شود ولي در صورتي که در مقابل رطوبت شديد قرارگيرد تغيير رنگ آن باز مي گردد.
از منابع اصلي آن هم مي توان به استراليا ، برزيل ، قزاقستان ، هلند و ... اشاره نمود.

Agate

عقيق ها گونه اي ديگر از خانواده کلسدوني هستند که مي توان آنها از چند رنگ بودن که اغلب هم روشن هستند به راحتي تشخيص داد .عقيق ها در رنگ هاي مختلف با منحني هاي نواري شکل رنگي که معمولاً سفيد ،قرمز ، آبي ، خاکستري ، قهوه اي يا سياه هستند که اغلب نا منظم بوده و قوس دار هستند.دليل وجود رنگ ها هم اغلب عنصر آهن و منگنز است.
نام آن از محلي به نام River Achates در سيسيل گرفته شده است . در قديم معتقد بودند که اين سنگ طلسم هاي جادويي را مي شکند. به دليل زيبايي خاصي که اين سنگ داشت از آن ظروف و وسايل آرايشي هم مي ساختند.
لازم به ذکر است از عقيق علاوه بر جواهرات در صنايع براي ساختن وسايل تراش هم استفاده مي شود. عقيق ها مي توانند نيمه شفاف،شفاف و گاهي اوقات کدر باشند . نوارهاي رنگي موج دار معمولا درون برآمدگي عقيق قرار دارند.نوارهاي رنگي بهتر است که در وسط برآمدگي ديده شود و سطح صاف آن صيقل داده شود.
اين نوع سنگ بيشتر به صورت تراش نخورده به فروش مي رسد ولي به دليل سختي و سفتي متناسب مي تواند براي هرگونه جواهراتي مورد استفاده قرار بگيرد .

در خانواده کلسدوني گونه هاي متفاوت عقيق وجود دارند که در زير به چند نمونه از آنها اشاره مي کنيم:
عقيق چشمي (باباقوري - Eye Agate): در اين نوع عقيق ساختار لايه ها دايره وار بوده و نقطه تيره رنگ تقریبا همرنگی در مرکز قرار دارد.

عقيق شجري (Dendritic Agate): نوعي است بدون ساختار لايه مانند به رنگ خاکستري يا بي رنگ و داراي ناخالصي هايي است که طرح هاي به شکل شاخه و يا درخت را در اين نوع عقيق ها به وجود مي آورند

Mosquito Agate در اصل همان عقیق های شجری هستند، ولی ناخالصی های آن به صورت لکه های تیره دیده می شوند.

عقیق منظره ای (Scenic Agate) : هنگامیکه عقیق های شجری شکل منظره در طبیعت را در سنگ به وجود آورند، آن را Scenic Agate می نامند. این اشکال اکسید آهن یا اکسید منگنز هستند.

عقيق بندي (Banded Agate): کلسدوني هايي نيمه شفاف که داراي نوارهاي رنگي تقريباً صاف مي باشند که معمولاً به صورت Tumbled و يا دامله برش مي خورند.

عقيق خزه اي (Moss Agate): داراي ناخالصي Chlorite و سبز رنگ بوده و اشکال خزه اي را به وجود مي آورد.
Mossagate رنگ شيري ،آبي مايل به سفيد تا نزديک به بي رنگ که گاهي اوقات شبکه(Matrix) هايي از رنگ هاي قهوه اي تا سياه و سبز هم در آن ديده شده است .کلسدوني تقريبا در تمام دنيا يافت مي شود همانند کشور هاي برزيل،اوروگوئه،سريلانکا،روسيه،ايسلند،کانادا،آلمان،مکزيک،هند، ماداگاسکار، آفريقاي جنوبي و بعضي شهرهاي ايالات متحده ي آمريکا.

Flame Agate: نوع دیگری از عقیق ها هستند که ناخالصی های آن به شعله های شمع تشبیه شده اند.

عقيق آتشين (Fire Agate): کلسدوني کدر، با لايه ليمونيت با پديده رنگين کماني که در اثر شکست نور توسط ساختار لايه اي صورت مي گيرد. از معادن اصلي آن مي توان به مکزيک و آمريکا اشاره کرد . اين نوع از عقيق به سختي برش مي خورد و داراي جلاي شيشه اي و از نظر شفافيت کدر است. پديده اين سنگ Iridescence نام دارد.

Geode: اینگونه عقیق ها، نوعی Rock بوده که ترکیبی از عقیق ها و کوارتز ها هستند که در میان سنگ های رسوبی و آتشفشانی یافت می شوند. معمولاً در لایه بیرونی این گونه سنگ ها، عقیق و در قسمت های درونی کریستال های کوارتز رشد می کنند.

Iris Agate: در اصل همان عقیق است که بخاطر انکسار نور ، پدیده رنگین کمانی را هنگامی که به لایه های بسیار نازک برش می خورند در خود نمایان می نماید.این نوع عقیق نیمه شفاف بوده، جلای Waxy دارد و می تواند به رنگهای متفاوت با این پدیده دیده شوند.

جهت مشاهده گالری عکس این خانواده می توانید به لینک زیر مراجعه نمایید